Sa pagyao ng Lumang Taon

SA PAGYAO NG LUMANG TAON

siyang tunay, napakarami ng sana

sana walang maputulan ng daliri

at walang tamaan ng ligaw na bala

sana walang disgrasya o aksidente

halina't iwanan na ang Lumang Taon

nang pag-iingay nang di nagpapaputok

salubunging masaya ang Bagong Taon

kahit usok dito'y nakasusulasok

ang Lumang Taon na'y talagang lilisan

at Bagong Taon bukas ay isisilang

sana'y wala nang mga trapo't haragan

na nagsasamantala sa sambayanan

pag Bagong Taon ba'y dapat Bagong Yugto?

tulad ng magsintang puno ng pagsuyo

kahit mga problema'y di pa maglaho

lipunang makatao sana'y matayo

- gregoriovbituinjr.

12.31.2022

* litrato mula sa google

Magtangkilikan

MAGTANGKILIKAN

patuloy na tinatangkilik

dahil sa mga akda'y hitik

at sa diwa'y namumutiktik

kaya ito'y nakasasabik

katulad din ng tangkilikan

sa produktong likha'y tulungan

magkaalaman, magpalitan

tangkilikan ay bayanihan

ang akda mo'y babasahin ko

ang tula ko'y tutunghayan mo

magpalitan ng kuro-kuro

at magbalitaan ng isyu

manghaharana sa diwata

baka sagutin na ng mutya

at kahit ako man ay lupa

lalambot din sa kanyang luha

panitikan pa'y paunlarin

mga awtor ay tangkilikin

narito'y pamana sa atin

at sa panahon pang darating

- gregoriovbituinjr.

12.30.2022

Pagtakbo

PAGTAKBO

tuloy ang pagtakbo ng panahon

lalo't parating ang bagong taon

alaala na lang ang kahapon

habang sinasalubong ang ngayon

di sapat ang maghanap sa ulap

ano bang bigay ng alapaap

kundi ulan, di makahagilap

ng gintong magwawakas sa hirap

magpatuloy tayo sa pagtakbo

magpahinga pag nahapong todo

mararating din natin ang dulo

habang tangan pa rin ang prinsipyo

ganyan ang buhay ng maralita

umaasa't patuloy ang gawa

panibagong mundo'y malilikha

ng mga kamay na pinagpala

- gregoriovbituinjr.

12.30.2022

Hayop

HAYOP

noong minsang mapunta sa gubat

hayop doon ako'y kinausap

ang agad nilang tanong sa akin

ako ba kaya'y isang hayop din

hayop akong walang kahayupan

pagkat ang nais ko'y kabutihan

ng aking kapwa, anuman sila

basta't may buhay kinikilala

ngunit mayroon pa silang tanong

kilala ko ba ang Haring Leon

o kaya'y ang Dambuhalang Tigre

na nais nilang bigyang mensahe:

kami'y mga hayop ding totoo

maggalangan naman sana tayo

- gregoriovbituinjr.

12.29.2022Hayop

Huwag magpaputok ng baril sa Bagong Taon

HUWAG MAGPAPUTOK NG BARIL SA BAGONG TAON

huwag pong magpaputok ng baril sa pagsalubong

sa Bagong Taon, samo sa mayayabang na maton

huwag pong kalabitin ang gatilyo ng gloc, magnum,

kwarenta'y singko, beretta, sumpak, paltik man iyon

magtorotot na lang, o tansan ay pakalansingin

sa ganito na lang ang paligid ay paingayin

maging ligtas, sarili't pamilya'y ingatan man din

huwag magpaputok upang kapwa mo'y pasayahin

kayrami nang nawalan ng buhay nang matamaan

ng balang ligaw, hiyaw ng pamilya'y katarungan

kung sino ka mang may baril, makonsensya ka naman

baril ay huwag iputok para lang masiyahan

nandyan ang batang sina Stephanie Nicole Ella,

Vhon Alexander Llagas at Rhanz Angelo Corpuz pa

tinamaan ng ligaw na bala, walang hustisya

sinumpak si Ranjelo Nimer, suspek ay huli na

ah, bakit nga ba katarungan ay sadyang kay-ilap

lalo't nabibiktima'y pawang mga mahihirap

huwag balewalain itong simpleng pakiusap

baka may matamaan ka't problema itong ganap

- gregoriovbituinjr.

12.29.2022

Mga pinaghalawan:

https://newsinfo.inquirer.net/1378231/new-year-casualty-stray-bullet-kills-12-year-old-girl-in-lanao-del-norte

https://newsinfo.inquirer.net/333953/shooter-seeks-forgiveness-for-death-of-4-year-old-boy

https://www.ucanews.com/news/girl-killed-by-new-years-eve-stray-bullet/66998

https://www.philstar.com/headlines/2015/01/02/1408601/stray-bullet-kills-girl-another-fights-life

https://www.manilatimes.net/2014/01/01/news/top-stories/infant-killed-by-stray-bullet/64437

Palaisipan

PALAISIPAN

samutsaring palaisipan

na sagot ay di na malaman

kailangang imbestigahan

bakit ganito'y nagsulputan

sinisira yaring daigdig

ng gahama't mapangligalig

paano sila mauusig

kung wala sa ating titindig

paano gaganda ang klima

kung coal plants ay tuloy ang buga

patuloy pa ang pagmimina

pagsunog ng fossil fuel pa

kinakalbo ang mga bundok

usok ay nakasusulasok

mga pulitiko ba'y bugok?

dahilan ng sistemang bulok?

ah, pangalagaan ang mundo

na tanging tahanan ng tao

kinabukasan ng kapwa mo

ay pag-isipan ding totoo

- gregoriovbituinjr.

12.27.2022    

Malay

MALAY

bakit lagi kang nakikita sa tabi ng parang?

na mga likhang pain ay naroong nakaumang

bakit ka natumba, dahil ba sa bigat ng timbang?

kaya nilanggas ang sugat ng kawalan sa ilang

bakit laging nararanasan ay pagkatuliro?

dahil ba sa maghapong gawain at hapong-hapo?

bakit ang paraluman ay di mo na sinusuyo?

dahil ba naramdaman ay dusa't pagkasiphayo?

bakit nagbabagong klima'y nagdudulot ng sigwa?

tumitindi ang bagyong sa lungsod nagpapabaha

bakit kayraming pulitikong nagpapakatuta?

at sa buwis ng madla'y sadyang nagpapakataba

kayraming tanong na di agad basta nasasagot

lalo kung mapagsamantala ang nakapalibot

na sa salapi't kapangyarihan ay mapag-imbot

kaya bayan ay di makaahon, nakalulungkot

- gregoriovbituinjr.

12.27.2022    

Ngiti sa ham

NGITI SA HAM

kaysarap sa puso ang ngiti

animo'y sadyang bumabati

aniya: Maligayang Pasko!

di man ito mula sa labi

o di man mula sa kalahi

hinati lang ni misis ang ham

na talagang katakam-takam

nang mapansin ang korteng ngiti

tila ba dusa'y mapaparam

at gaganda ang pakiramdam

pag ganito ang nakita mo

isang ngiting tila totoo

habang nakipagtalamitam

kay misis, napangiting todo

tila nga kayganda ng mundo

- gregoriovbituinjr.

12.25.2022

Karraang at karso

KARRAANG AT KARSO

sa pagitan ng wikang Ingles at Kastila

mayroong dalawang Ilokanong salita

na maganda rin namang ating maunawa

nang maibahagi't magamit din ng madla

pugon na hinukay sa lupa ang karraang

sa bukid, ang karso ay kubong pahingahan

dalawang salita, buhay sa lalawigan

na sa mga makata'y dagdag-kaalaman

wikang banyaga'y may katumbas pala rito

kaya gamitin ang mga salitang ito

halina't itula ang karraang at karso

upang payabungin ang wikang Filipino

- gregoriovbituinjr.

12.25.2022

* mula sa pahina 585 ng UP Diksiyonaryong Filipino

Bato

BATO

bato-bato sa lupa

tumingin ka't luminga

kundi'y baka madapa

una nguso, sungaba

bato-bato sa langit

sa sulok alumpihit

at natatawang pilit

dahil bata'y makulit

bato-bato sa lungsod

ay nakakatalisod

nang biglang mapaluhod

nasugatan ang tuhod

bato-bato sa ulap

pikit na ang talukap

pagod sa pagsisikap

nang ginhawa'y malasap

bato-batong katawan

matibay sa labanan

ngunit sa niligawan

natamo'y kasawian

- gregoriovbituinjr.

12.22.2022

Sa Disyembre 27

SA DISYEMBRE 27

sa International Day of Epidemic Preparedness

ay ating alalahanin ang mga nangawala

lalo't sa pandemya, buhay ay nawalang kaybilis

kaya maraming pamilya'y nagdamdam at lumuha

dahil sa COVID, Agosto ng nakaraang taon

ang aking tiyahin at ang magkapatid kong pinsan

ay nawala, sumunod sambuwan matapos iyon

kapatid na bunso ni misis, at aking biyenan

para bang sa likod ay tinarakan ng balaraw

kaya sa Disyembre Bente-Syete'y alalahanin

magtirik tayo ng kandila sa nasabing araw

para sa mga na-COVID at nawala sa atin

maging handa tayo sa paparating pang pandemya

sana kayanin ito't maging ligtas bawat isa

- gregoriovbituinjr.

12.21.2022

Pagkatha

PAGKATHA

minsan, mahirap ding kumatha

pag di dumapo sa haraya

ang napakagandang diwata

musa ng panitik, paglikha

sa akin niya binubulong

ang samutsaring mga tanong

na kawing-kawing, dugtong-dugtong

na tila baga mga bugtong

wala, wala pang maisulat

dapat yaring mata'y idilat

sa paligid ng parisukat

o bilog ng mundo't mamulat

hanggang sa ako'y napaidlip

ang mutya'y nasa panaginip

na ganda'y walang kahulilip

siyang sa puso'y halukipkip

kung hangin na ay humahaging

sa pamayanan habang himbing

at sa banig pabiling-biling

aba'y magmulat na't gumising

- gregoriovbituinjr.

12.19.2022

Karapatan ng tao't kalikasan

KARAPATAN NG TAO'T KALIKASAN

siyang tunay, may karapatan din ang kalikasan

tulad ng karapatang pantaong dapat igalang

kaylangan para sa batayang pangangailangan

para sa malinis na tubig, ligtas na tahanan,

karapatan sa pagkain, mabuting kalusugan

sa ganito raw matitimbang ang ating daigdig

sa karapatan ng tao't kalikasan tumindig

halina't kumilos at ito'y ating isatinig

upang mapangalagaan, tayo'y magkapitbisig

upang ang sinumang sumisira nito'y mausig

- gregoriovbituinjr.

12.15.2022

* litratong kuha ng makatang gala sa Human Rights Festival, na pinangunahan ng grupong IDEFEND, 12.10.2022

Kinayod

KINAYOD

sinangag sa kawali'y kinayod

kamay man ay nangalay, napagod

ngunit sa agahan ay malugod

para bang hinahaplos ang likod

iyon ang ulam ko sa agahan

kaning bahaw ay pinainitan

isinangag, anong sarap naman

ng agahang may pagmamahalan

malamig na bahaw man ang kanin

bilin ni misis, huwag sayangin

ito nama'y makabubusog din

upang tiyan ay di hinahangin

kinayod ko ang natirang tutong

sa puso'y saya ang ibinulong

- gregoriovbituinjr.

12.13.2022

Walis at pansuro

WALIS AT PANSURO

dapat may walis ka at pansuro

sa inyong tahanan nakatago

pag may agiw, dumi o siphayo

ay walisin mo ng buong pagsuyo

mga naglipanang karumihan

sa isip o sa kapaligiran

ilagay sa pansuro o dustpan

nang kalooban din ay gumaan

kapag may nabasag na salamin

o may gabok na dala ng hangin

kalat sa sahig ay wawalisin

dumi'y sa pansuro titipunin

sa tahanan nga'y tungkulin ko na

at gawain din sa opisina

maging pagwawalis sa kalsada

dahil may walis at pansuro ka

sa layak ay di masasalabid

mga paa mo'y di mapapatid

pagkat anong linis ng paligid

kapayapaan sa puso'y hatid

- gregoriovbituinjr.

12.08.2022

Binabasa ko ang maikling kwentong "Mga Tinig sa Dilim" ni Rosario De Guzman-Lingat sa kanyang aklat na "Si Juan: Beterano at iba pang kwento", pahina 85-99, nang mapuna ko ang isang salita, na sa tingin ko'y lumang Tagalog sa dustpan. 

Karaniwan kasi nating alam sa dustpan ay pandakot, subalit may iba pa pala. Ang pandakot kasi ay hindi lang dustpan kundi maaaring pala na pandakot ng buhangin. Mukhang eksakto ang pansurò para sa dustpan upang hindi maipagkamali sa pala.

Basahin natin ang dalawang talata na binabanggit ang pansurò sa pahina 86 ng nasabing aklat:

(1) May dala nang walis at pansurò ang babae nang magbalik. Maingat na tinipon ang durog na salamin, winalis sa pansurò. "Kumusta nga pala ang pinsan ninyo, Itay? Dumalaw kayo kangina, di ba?"

(2) Nailagay na ng babae ang lahat ng salaming basag sa pansurò. May kunot ng pag-aalala sa kanyang noo nang humarap sa kausap. "Bakit hindi pa ipasok sa pagamutan ng mga baliw? Higit siyang matutulungan doon."

Sining

SINING

nakapinta sa upuang bato

ay tigreng may mukhang anong amo

katabi nito'y lawin at loro

kulay ng paligid pa'y seryoso

may mensahe pang payo sa masa:

itatatag nating sama-sama

ang luntiang lungsod na kayganda

kahit na tayo'y magkakaiba

tila nasa daigdig ng aliw

kasama ang pusong gumigiliw

sa pagsasama'y huwag bibitiw

upang pag-ibig ay di magmaliw

tingni't gumagalaw yaong sining

habang yaring diwa'y nahihimbing

ang tigreng iyon pag sumingasing

ay tandang dapat ka nang gumising

- gregoriovbituinjr.

12.08.2022

Dapithapon

DAPITHAPON

talagang sumasapit ang dapithapon ng buhay

tulad ng sinaad sa mitolohiyang Griyego

mga talinghagang pag nilirip, sadyang kahusay

umaga'y apat, tanghali'y dalawa, gabi'y tatlo

mabuti't nadaanan mo ang umaga't tanghali

di gaya ng ibang tinokhang lang ng basta-basta

naabot man natin ang dapithapon kung sakali

tayo ba'y may ambag sa mundo't nagawa talaga?

kayraming bayaning namatay noong kabataan

di man lang nabuhay ng edad higit apatnapu

ngunit buong buhay na'y inambag para sa bayan

tayo ba'y may nagawa't aabot pa ng walumpu?

bukangliwayway, tanghaling tapat, at dapithapon

madaling araw, tirik ang araw, at takipsilim

ngayon ay masigla pa't patuloy sa mga hamon

hanggang sa pumikit na upang yakapin ang dilim

- gregoriovbituinjr.

12.07.2022

Butas

BUTAS

may butas sa bangketa

ang kanilang nakita

nilagyan ng basura

ah, ginawa'y tama ba?

basta butas ay lagyan?

at gawing basurahan?

kawawang kalikasan?

budhi nila'y nasaan?

may butas, parang kanal

basura ang pantapal?

ang ganito bang asal

ay anong tawag, hangal?

basta ba butas, pasak?

di ka ba naiiyak?

kalikasa'y nanganak

ng laksa-laksang layak!

- gregoriovbituinjr.

12.07.2022

Talumpati

TALUMPATI

madalas tayong makinig sa talumpati

ng ating magigiting na lider ng masa

binabanggit bakit dukha'y namimighati

bakit may nang-aapi't nagsasamantala

ipinaliliwanag pati isyu't mithi

bakit babaguhin ang bulok na sistema

salamat sa kanilang ibinabahagi

upang masa'y magkaisa't maorganisa

- gregoriovbituinjr.

12.06.2022

Pasakit

PASAKIT

huwag ka sanang maging sakitin

baka tulad ko'y di na pansinin

tila iba na sa iyo'y tingin

makiramdam kang parang sa akin

namayat? bakit pa kumikilos?

bagamat nagkasakit ngang lubos

tila buhay ko'y kalunos-lunos

lalo na't nadarama'y hikahos

ngunit pagkilos pa ri'y matindi

laban sa kuhila't mang-aapi

animo'y parang walang nangyari

parang di nagkasakit ang pobre

patuloy ang pagmamalasakit

sa kapwa dalita't maliliit

balewala anumang pasakit

basta't masagot ang mga bakit

kaya lagi ka ring mag-iingat

nang sakit ay di dapuang sukat

pagalingin ang anumang sugat

huwag lang balantukan ang pilat

- gregoriovbituinjr.

12.05.2022

50-50

50-50

hati tayo sa sangdaang piso

kaya tara, fifty-fifty tayo

pamasahe pauwi sa Tondo

pagod na't pahinga muna ako

fifty-fifty ay isang daan na

na pag usaping buhay na'y iba

ibig sabihin, patawirin ka

kailangan na ng ambulansya

magbakasakaling sa ospital

ay magamot ang sakit at pantal

naistrok kaya pautal-utal

sana yaring buhay pa'y magtagal

minsan, buhay ay nag-fifty-fifty 

sa di naiwasang pangyayari

may sa motor ay naaksidente

may sa di sinadyang insidente

kaya, ingat, lagi nang mag-ingat

at sa disgrasya'y huwag malingat

kayhirap na ako'y buhat-buhat

fifty-fifty'y di ko madalumat

- gregoriovbituinjr.

12.04.2022

Luto ni nanay

LUTO NI NANAY

naroong bubulong-bulong

niluto muli ni nanay

ay pawang isdang galunggong

O, ina, wala bang gulay

mula pa nang pagkabata

ay iyan na'y paborito

ulam na ang pritong isda

wala nang ibang ginusto

ngayon, dama'y di matiis

sapagkat siya'y para nang

merong hasang at kaliskis

gayong isda'y inutang lang

ngunit mabuti na iyan

kaysa magutom at wala

bukas, sana'y gulay naman

na talagang pampasigla

maraming salamat, ina

sa kaysasarap mong luto

O, mahal kitang talaga

nang may buo pong pagsuyo

- gregoriovbituinjr.

12.01.2022